กระดังงาไทย สมุนไพรไทย
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Cananga odorata Hook.f. & Thomson var. odorata
ชื่อสามัญ : Ylang-ylang Tree
วงศ์ : ANNONACEAE
ชื่ออื่น : กระดังงา, กระดังงาใบใหญ่ , กระดังงาใหญ่, สะบันงา, สะบันงาต้น
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ : ไม้ต้น สูง 10-20 ม. มีรอยแผลใบขนาดใหญ่กระจายอยู่ทั่วไป กิ่งตั้งฉากกับลำต้นปลายย้อยลู่ลง ใบเดี่ยว เรียงสลับ รูปรีหรือรูปไข่ยาว ปลายแหลม โคนมนหรือเว้าและเบี้ยวเล็กน้อย ขอบเรียบหรือเป็นคลื่น ใบอ่อนมีขนทั้ง 2 ด้าน ใบแก่มักมีขนมากตามเส้นแขนงใบและเส้นกลางใบ ช่อดอกสั้น ออกห้อยรวมกันบนกิ่งเหนือรอยแผลใบ ช่อหนึ่งๆ มี 3-6 ดอก ดอกใหญ่ กลีบเลี้ยง 3 กลีบ รูปสามเหลี่ยม มีขน กลีบดอกเรียงสลับกัน 2 ชั้น ชั้นละ 3 กลีบ แต่ละกลีบรูปขอบขนานปลายแหลม มีขน ขอบเรียบหรือเป็นคลื่นเล็กน้อย กลีบชั้นในแคบกว่าชั้นนอกเล็กน้อย โคนกลีบด้านในสีม่วงอมน้ำตาล ดอกอ่อนกลีบสีเขียว เมื่อแก่เปลี่ยนเป็นสีเหลือง กลิ่นหอม เกสรเพศผู้มีจำนวนมาก เกสรเพศเมียมีหลายอัน อยู่แยกกัน ผลเป็นผลกลุ่ม อยู่บนแกนตุ้มกลม 4-15 ผล แต่ละผลรูปไข่ ผลอ่อนสีเขียว ผลแก่สีเขียวคล้ำจนเกือบดำ มี 2-12 เมล็ด เมล็ดสีน้ำตาลอ่อน รูปไข่แบน
สรรพคุณกระดังงาไทย :
ดอกแก่จัด – ใช้เป็นยาหอมบำรุงหัวใจ บำรุงโลหิต บำรุงธาตุ แก้ลมวิงเวียน ชูกำลังทำให้ชุ่มชื่น ให้น้ำมันหอมระเหย ใช้แต่งกลิ่นเครื่องสำอาง น้ำอบ ทำน้ำหอม ใช้ปรุงยาหอม บำรุงหัวใจ
ใบ, เนื้อไม้ – ต้มรับประทาน เป็นยาขับปัสสาวะพิการ
สรรพคุณของกระดังงา
- กระดังงา สรรพคุณช่วยบำรุงธาตุในร่างกาย (ดอก)
- กระดังงาไทยสรรพคุณช่วยชูกำลัง แก้อาการอ่อนเพลีย ทำให้ชุ่มชื่น (ดอก)
- สรรพคุณกระดังงา ดอกช่วยบำรุงโลหิต (ดอก)
- สรรพคุณกระดังงา ช่วยบำรุงหัวใจ (ดอก)
- ช่วยแก้อาการไข้เนื่องจากโลหิตเป็นพิษ (ดอก)
- ดอกใช้ปรุงเป็นยาหอม ช่วยแก้อาการวิงเวียนศีรษะได้ (ดอก)
- ช่วยบำรุงประสาทและช่วยสงบประสาท (น้ำมันหอมระเหย)
- ช่วยแก้อาการซึมเศร้า กระวนกระวายใจ (น้ำมันหอมระเหย)
- ช่วยลดความดันโลหิตได้ (น้ำมันหอมระเหย)
- ช่วยแก้หอบหืดได้ (น้ำมันหอมระเหย)
- ช่วยแก้อาการท้องเสีย (เปลือกต้น)
- ช่วยขับลม (น้ำมันหอมระเหย)
- เปลือกต้นรสเฝื่อนใช้เป็นยาขับปัสสาวะ (เปลือกต้น,เนื้อไม้,น้ำมันหอมระเหย)
- ช่วยแก้ปัสสาวะพิการได้ (เปลือกต้น,เนื้อไม้)
- ใช้เป็นยาฆ่าเชื้อโรคได้ (น้ำมันหอมระเหย)
- ดอกกระดังงาจัดอยู่ในเครื่องยาไทยที่เรียกว่า “พิกัดเกสรทั้ง 7 (สัตตะเกสร)” และ “พิกัดเกสรทั้ง 9 (เนาวเกสร)”
- ดอก กระดังงามีปรากฏในตำรายาแผนโบราณ ชื่อคัมภีร์มหาโชติรัตน์ ยาชื่อมาลาสันนิบาต ซึ่งมีสรรพคุณช่วยแก้ลมจุกคอ แก้อาการแน่นหน้าอก แก้จุกเสียกและแก้สะอึก (ดอก)
ประโยชน์ของกระดังงา
- คนไทยโบราณมีการใช้ดอกกระดังงามาทอดกับน้ำมันมะพร้าวเพื่อใช้ทำเป็นน้ำมันใส่ผมได้ (ดอก)
- น้ำมันหอมระเหยที่สกัดมาจากดอก หรือ Cananga oil หรือ Ylang-ylang oil ถูกนำมาใช้ในทางยาเป็น Aromatherapy (น้ำมันหอมระเหย)
- น้ำมันหอมใช้ปรุงเป็นน้ำหอม หรือนำไปปรุงขนมและอาหารได้ (น้ำมันหอม)
- มีการใช้น้ำมันหอมระเหยจากดอกมาผลิตเป็นเครื่องสำอาง หรือทำเป็นเครื่องหอมต่างๆ (น้ำมันหอมระเหย)
- ประโยชน์กระดังงาไทย เปลือกสามารถนำมาทำเป็นเชือกได้ (เปลือก)
แหล่งอ้างอิง : เว็บไซต์ฝ่ายปฏิบัติการวิจัยและเรือนปลูกพืชทดลอง มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ วิทยาเขตกำแพงแสน, เว็บไซต์สำนักงานโครงการอนุรักษ์พันธุกรรมพืชอันเนื่องมาจากพระราชดำริ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี, เว็บไซต์ฐานข้อมูลเครื่องยาสมุนไพร คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยอุบลราชธานี, วิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี
วิธีใช้ :
ใช้ดอกกลั่น ได้น้ำมันหอมระเหย
การแต่งกลิ่นอาหาร ทำได้โดยนำดอกที่แก่จัด ลมควันเทียนหรือเปลวไฟจากเทียนเพื่อให้ต่อมน้ำหอมในกลีบดอกแตก และส่งกลิ่นหอมออกมา แล้วนำไปเสียบไม้ ลอยน้ำในภาชนะปิดสนิท 1 คืน เก็บดอกทิ้งตอนเช้า นำน้ำไปคั้นกะทิ หรือปรุงอาหารอื่นๆ
สารเคมี : ใน ylang -ylang oil มีสารสำคัญคือ linalool , benzyl benzoate p-totyl methylether, methylether, benzyl acetate
